Istorijski dokumenti u kutijama za skart (tekst kompletno preuzet)

Vanserijsko otkriće u Arhivu Srbije

Istorijski dokumenti u kutijama za škart

Autor: N. Korlat | Foto:G. Sivački | 27.08.2008. - 08:16

Miroslav Perišić, direktor Arhiva Srbije

Mnoštvo arhivske građe iz 17, 18, 19. i 20. veka, koja bi istorijske događaje mogla da rastumači na potpuno nov način, posle više od dve decenije pronađeno je u Depou 1 Arhiva Srbije. U kartonskim kutijama, pod oznakama „Za škartiranje“, „Razno“ i „Prazno“, slučajno su nađeni dokumenti sa tajnih sednica Narodne skupštine Srbije, kao i spisi i pisma domaćih i stranih diplomatskih predstavnika, zbog kojih će, možda, morati da se revidiraju udžbenici.

Najstariji pronađeni dokument je iz 1690. godine, a nalazio se u košuljici pod nazivom „Budim“. Za ovaj spis se veruje da je povezan sa velikom seobom Srba iz tog perioda. Jedan od najznačajnijih je i dokument pisan 14. jula 1878, sa tajne sednice Narodne skupštine Srbije, održane u isto vreme kad se na Berlinskom kongresu raspravljalo o sudbini Srbije. Među pronađenom arhivskom građom su i svedočanstva o izgradnji železnice u Srbiji, rukopis „Drame“ u potpisu dr Jankovića, kao i brojni dokumenti iz Drugog svetskog rata.
- Tu su i diplomatski spisi, dokumenti naših konzula iz Frankfurta, Minhena i Beča. Pronađeno je i pismo austrijskog diplomatskog predstavnika iz Carigrada austrijskom diplomati u Beogradu, a povodom ubistva kneza Mihaila - priča dr Miroslav Perišić, direktor Arhiva Srbije.

Jedan od nađenih dokumenata

Među dokumentima iz 19. veka nađeno je pismo Karađorđa vojvodi Antoniju Pljakiću iz 1809. godine i pismo Miloša Obrenovića velikom veziru iz 1860. godine. U kutijama Arhiva Srbije nađena su i dokumenta o dolasku kralja Petra Karađorđevića na presto 1903. godine i brojna druga dokumenta značajna za istoriju Srbije.
- Ministarstvo kulture će podržati istraživanje i stručnu analizu arhivske građe. Reč je o izuzetno važnoj dokumentaciji koja sadrži obilje novih podataka o istoriji Srbije u proteklih nekoliko vekova. Omogućićemo našim stručnjacima saradnju sa srodnim ustanovama u Evropi i svetu, a prevashodno u Rusiji i Turskoj, u kojima se čuva obilje arhivske građe važne za proučavanje srpske istorije - kaže Nebojša Bradić, ministar kulture.
Značajna istorijska građa, u koju nisu imali uvida generacije istoričara, u Arhive Srbije stigla je iz Beča pre skoro 30 godina. Ona je tokom austrijske okupacije u Prvom svetskom ratu odneta iz Srbije, da bi osamdesetih godina prošlog veka restitucijom vraćena organima Srbije.
Zaposlenima u Arhivu Srbije u narednim mesecima predstoji detaljno istraživanje i analiza ovog kulturnog blaga otkrivenog pregledom depoa tokom redovnog godišnjeg jednomesečnog prekida rada čitaonice.

Nemar i stručna neodgovornost
- Pronalazak važnih istorijskih dokumenata u samom arhivu svedoči o nemaru i stručnoj neodgovornosti zaposlenih. Pronašli smo veliku količinu arhivske građe koja je do sada bila nepoznata istoričarima, što je nezamislivo u jednoj ustanovi kao što je naša. Ono što se podrazumeva jeste da ta ustanova ima jasnu, preciznu evidenciju o tome šta poseduje - kaže dr Miroslav Perišić, direktor Arhiva Srbije.
On je ukazao i na činjenicu da su i drugi arhivi, poput Vojnog arhiva ili Arhiva Srpske pravoslavne crkve, u veoma lošem stanju.